حکم نقاشی و مجسمه سازی از نگاه شریعت (2)-ج1-ص13

بلى; ممكن است گفته شود: با توجه به اين كه سؤال كننده در مقام سؤال از تماثيلغير جانداران بوده است چنان كه اختصاص سؤال او به اين قسم گواه آن است، جملهٌ(مالم يكن شيئاً من الحيوان) قضيهٌ مهملى خواهد شد; زيرا ذكر آن از باب تفضّلاست واز آنجا كه امام (ع) درمقام بيان خصوصيات احكام تصوير جانداران نبودهاست، اين جمله امام (ع) (مالم يكن شيئاً من الحيوان) ديگر، اطلاق ندارد تابتوان در نگهدارى به اين اطلاق تمسك كرد.

دليل سوّم:درموثقهٌ سكونى آمده است:

قال امير المؤمنين (ع):

بعثنى رسول الله (ص) الى المدينة فقال: لاتدع صورة الاّمحوتها، و لاقبراًالاّسويته ولاكلباً الاّقتلته; پيامبر(ص) مرا به مدينه فرستاد و فرمود: هيچتصويرى را وا نمى گذارى مگر آن را محو و نابود مى كنى، و تمام قبرها را باخاك يكسان كن و تمام سگها را بكش. (23)

شيخ انصارى(ره) دراستدلال به اين روايت اشكال كرده و مى گويد:

سياق اين روايت نبوى ظهور در كراهت دارد، چنان كه عموم فرمان به كشتن سگهانشانگر آن است و نيز به دليل فرمايش آن حضرت(ع) كه در برخى از روايات چنينآمده است:(ولاقبراً الاّ سويته.) (24)

اين اشكال قابل مناقشه است; زيرا مكروه بودن اين كارها موجب نمى شود كه تصرفدر آنها با ويران كردن، محو وكشتن جايز باشد; مگر اين جواز را ازاين جهتبدانيم كه ولايت ايشان درامور به خاطر وجود مصحلت چنين اقتضايى را دارد. دقتكنيد.

افزون بر آن ـ چنان كه در تعليقهٌ ايروانى آمده است (25) اين روايت مربوط به يكقضيه دررخداد جزئى است. شايد تصاوير شهر مدينه ، بتها و سگهاى مزاحم و قبرهاىآن داراى كوهان بوده است.(بسان كوهان شتر داراى ارتفاع بوده نه مسطّح بازمين) و شايد هم كوهان ساختن روى قبر از شعائر نصارى و اديان غير اسلامى بودهاست.

دليل چهارم: روايت قرب الاسناد است از عبدالله بن حسن از جدّش، از على بن جعفراز برادرش موسى بن جعفر(ع) گويد: از امام كاظم (ع) سؤال كردم : بازى با مجسمهجايز است؟ فرمود: خير. (26)

همو اين روايت را از محاسن نيز، از موسى بن قاسم از على بن جعفر از برادرشموسى بن جعفر(ع) روايت كرده كه ايشان از پدر بزرگوارش از حكم مجسمه پرسيد:

امام صادق(ع) در پاسخ فرمود:

بازى با آنها شايسته نيست. (27)

شيخ انصارى بر استدلال به اين روايت چنين اشكال كرده است :

اين روايات تنها بر كراهت بازى با تصاوير دلالت دارند وما نيز با كراهت مخالفتىنداريم ; بلكه اگر بازى با تصاوير به صورت لهو باشد دليل بر حرمت آن نيست . (28)

شايد مقصود مرحوم شيخ از اين روايت تنها بر كراهت دلالت دارد اين است كه جمله(عدم صلاحيت) در متن روايت اعمّ از حرمت است . بنابراين نمى توان دليل بر حرمتباشد . افزون بر اشكال مرحوم شيخ حضرت امام در مصباح الفقاهه آورده است :