پژوهشی در غنا از نگاه قرآن و روایات تفسیری-ج1-ص126

آنچه علاّمه طبرسى(قدس سره) به عنوان معناى جامع براى لهوالحديث گفته است نيز تمام نيست; زيرا براساس نظر ايشان، واژه لهوالحديث تفاوتى با واژه لهو ندارد، حال آنكه لهو در آيه يادشده به كلمه حديث اضافه شده است; از اين رو شامل همه مصاديق لهو نمى گردد و دايره شمول آن از لهوِ مربوط به گفتار فراتر نمى رود.

از اين رو بسيارى از فقيهان نيز در وقت بيان معانى لهوالحديث به مصاديق آن كه تنها جنبه گفتارى دارد اشاره كرده اند. چنان كه شيخ طوسى آن را به غنا تفسير كرده است(1) و محقّق نراقى(رحمه الله) مى گويد: لهو الحديث جز بر گفتار باطل و بازدارنده صدق نمى كند.(2) مقدّس اردبيلى(رحمه الله) با توجّه به تفاوت معناى لهو و معناى لهو الحديث، لهو الحديث را به خرافات، بذله گويى، احاديث بدون ريشه و اساطير بى اعتبار، معنا كرده است.(3)

مى توان گفت: بهترين تعريف را براى لهوالحديث كه برگرفته از آيات قرآن نيز هست، شيخ طوسى ارائه كرده است; وى مى گويد:

كلما كان من الحديث ملهياً عن سبيل اللّه الذى أمر باتباعه إلى ما نهى عنه فهو لهوالحديث:(4) هرگونه حديثى كه انسان را از پيروى راه خدا كه مأمور به آن است، باز دارد و به ارتكاب معصيت خدا سوق دهد، لهوالحديث است.

ظاهر عبارت وى بيانگر آن است كه لهوالحديث اعم از آن است كه از حيث محتوا باطل باشد، يا آنكه از حيث كيفيّت باطل باشد. ايشان ملاك لهوالحديث