پژوهشی در غنا از نگاه قرآن و روایات تفسیری-ج1-ص93

از مصاديق آن معناى جامع است و آن معنا در حكم علّت جامع براى همه مصاديق است.

از ظاهر عبارتِ ابن جرير طبرى(1) و مقدّس اردبيلى(2) استفاده مى شود كه آنان نيز بر اين باورند كه بايد براى قول زور معناى جامعى فرض شود كه همه مصاديق را شامل گردد; از اين رو بايد گفت: قول زور در آيه، كلام و سخنى است كه انسان را از حق منحرف و او را به معصيت و گناه وادار نمايد، اعم از آنكه خود كلام باطل باشد يا كيفيّت و صفت آن، باطل باشد; قول زور به معناى يادشده علّت محقَّق و جامعى است كه شامل هريك از مصاديق يادشده مى گردد.

امام خمينى(3) با طرح اين بحث كه مراد از قول زور در آيه چيست، مى گويد: متفاهم از قول زور، قول باطل به اعتبار مدلول آن است، مثل كذب، شهادت باطل و… و امّا غنا مربوط به كيفيّت صدا، يا صداى با كيفيّت است كه مغاير است با عنوان كلام و قول; بنابراين قول زور، ناظر به مدلول كلام باطل است و غنا ناظر به كيفيّت كلام است.

حال اين پرسش مطرح مى شود كه چگونه از قول زور، كيفيّت كلام اراده شده و بر غنا حمل گرديده است; ايشان در اينجا چند احتمال مى دهد:

1. ممكن است اين اطلاق از باب مجاز لغوى مشهور باشد كه لفظ، افزون بر معناى حقيقى (قول باطل)، با علاقه اى مانند علاقه حال و محل در معناى مجازى (غنا) نيز استعمال شده است.

2. احتمال دارد استعمال قول زور در غنا از قبيل حقيقت ادّعايى باشد، بدين صورت كه قول زور در معناى خودش كه همان كلام باطل است، استعمال شده