پژوهشی در غنا از نگاه قرآن و روایات تفسیری-ج1-ص63

منافات ندارد با اينكه برخى از افراد غنا، بالفعل طرب آور نباشد.

غالباً خوانندگان در حين اجراى خوانندگى مقيّدند كه طبق موازين و قواعد موسيقى بخوانند; از اين رو بسيارى از اوقات اشعار آنان در خودشان تأثير طرب آورى ندارد. بر اين اساس، گاه صدايى نسبت به شخص خواننده بالفعل طرب آور نيست، ولى نسبت به شنونده طرب آور است، يا آنكه صدايى نسبت به ملّتى طرب آور است، ولى نسبت به ملّتى ديگر طرب آور نيست; مانند برخى از صداها و آوازهاى غربى كه نسبت به مردم مشرق زمين طرب آور نيست، بلكه چه بسا مشمئزكننده نيز هست، امّا براى خود غربيان طرب آور است. حال اگر آوازى فى الجمله طرب آور باشد، ولى براى برخى طرب آور نباشد، براى همگان حكم غنا را خواهد داشت.

شيخ انصارى معتقد است كه نمى توان طرب آورى بالفعل را ملاك شناخت صداى طرب آور از غير آن دانست; از اين رو وى، افزون بر آوردن قيد فى الجمله در تعريف غنا، قيد شأن و اقتضا را نيز اضافه كرده، مى گويد:

مراد از صداى مطرب آن است كه فى الجمله از ويژگى اطراب و خفّت آورى برخوردار باشد، مانند آنكه نسبت به مغنّى يا مستمع طرب آور باشد، يا آنكه صدايى شأن و اقتضاى طرب آورى داشته باشد، به گونه اى كه اگر مانعى مانند زشتى صدا و غير آن نباشد، خفّت حاصل مى گردد (ثم إنّ المراد بالمطرب ما كان مطرباً فى الجملة بالنسبة إلى المغنى أو المستمع أو ما كان من شأنه الإطراب ومقتضياً له لو لم يمنع مانع من جهة قبح الصوت أو غيره).(1)

گويا شيخ انصارى احساس كرده است كه اگر مراد از طرب، تنها طرب فى الجمله يا طرب فعلى باشد، بسيارى از موارد غنا از موضوع آن خارج مى گردد;